Học terminal Linux nhanh: tldr, cheat.sh và apropos bạn nên biết

Lần đầu chạm vào terminal Linux có thể khiến bạn choáng ngợp — mình hiểu điều đó rất rõ. Nếu bạn đang tìm cách học terminal Linux nhanh và bền vững, ba công cụ dưới đây — tldr, cheat.sh và apropos — sẽ là trợ thủ đáng tin cậy. Trong phần mở đầu này mình sẽ nói ngắn gọn: không cần nhớ mọi lệnh, hãy biết cách tra cứu nhanh và hiểu được những tùy chọn quan trọng. Từ khóa “học terminal Linux” được nhắc ngay để giúp bạn bắt đầu đúng hướng.

tldr: Khi bạn chỉ cần ví dụ ngắn gọn

tldr (too long; didn’t read) là công cụ hoàn hảo khi bạn muốn có cheat sheet ngắn gọn cho một lệnh. Thay vì đọc man page dài dằng dặc, tldr cung cấp các lựa chọn phổ biến và ví dụ thực tế cho hơn 6.000 lệnh trên Linux, cùng hàng trăm bản cho Windows và macOS. Ví dụ, nếu bạn muốn xem hướng dẫn ngắn gọn cho FFmpeg:

tldr ffmpeg

Những ví dụ này có thể không giải quyết mọi trường hợp phức tạp nhưng rất hữu ích để nắm nhanh các tuỳ chọn thiết yếu — ví dụ như bạn sẽ dễ đoán ra ý nghĩa của “-codec:v” và sau đó tra man page nếu cần.

Terminal hiển thị man page FFmpeg với phần codec được làm nổi bật, giải thích chữ 'v' là viết tắt của video

Cách cài đặt (một số bản phân phối phổ biến):

• Debian/Ubuntu:

  sudo apt install tldr-py

• Fedora:

  sudo dnf install tldr

• Arch:

  sudo pacman -S tldr

Dự án tldr lấy nội dung từ kho tldr trên GitHub và còn có web app cùng nhiều client cho các nền tảng – nếu bạn muốn giao diện web, có thể thử tldr.inbrowser.app.

cheat.sh: tldr nhưng trả lời đa dạng và sâu hơn

cheat.sh là một dịch vụ cheat sheet mạnh, bao quát không chỉ lệnh Linux mà còn các câu hỏi lập trình. Độ chi tiết thường hơn tldr và tính scriptable của cheat.sh rất tiện khi bạn muốn tích hợp vào workflow.

Cách dùng nhanh với curl:

curl //cheat.sh/ffmpeg

Hoặc dùng script tiện lợi (nếu đã cài):

cht.sh ffmpeg

cheat.sh còn có chế độ shell:

cht.sh --shell

Bạn có thể hỏi theo dạng câu hỏi, ví dụ:

cht.sh python reverse a list

Và nếu có fzf, bạn có thể tương tác chọn cheat sheet:

cht.sh `cht.sh :list | fzf`

Giao diện FZF hiển thị danh sách lệnh từ cheat.sh, người dùng nhập 'ff' để lọc các lệnh bắt đầu bằng FF

Cách cài script cht.sh (nếu muốn):

1. Đảm bảo bạn có thư mục thuộc PATH, ví dụ ~/.local/bin; nếu chưa, thêm vào:

   mkdir -p ~/.local/bin
   echo 'export PATH="$PATH:$HOME/.local/bin"' >> ~/.bashrc
   source ~/.bashrc

2. Cài script:

   curl -s //cht.sh/:cht.sh | install /dev/stdin ~/.local/bin/cht.sh -m 755

3. Cài phụ thuộc rlwrap (giúp lịch sử lệnh trong shell):
   • Debian:

     sudo apt install rlwrap

   • Fedora:

     sudo dnf install rlwrap

   • Arch:

     sudo pacman -S rlwrap

Nếu bạn chỉ muốn tra nhanh, dùng curl là đủ; còn muốn trải nghiệm shell tương tác, hãy cài script.

apropos: Khi bạn không biết lệnh nào phù hợp

Trong nhiều trường hợp bạn chỉ biết chức năng cần làm, chứ không biết lệnh. apropos giúp tìm các man page theo từ khoá mô tả. Ví dụ:

apropos ffmpeg

tương đương với:

man -k ffmpeg

Khi bạn chưa rõ từ khoá chính xác, thử một vài từ khoá khác nhau — apropos mặc định khớp bất kỳ từ nào, nhưng bạn có thể yêu cầu khớp tất cả từ với cờ –and:

apropos --and ffmpeg converter

Bạn cũng có thể giới hạn tìm kiếm vào một section của man pages (shell command thường ở section 1):

apropos --section 1 ffmpeg

Nếu đã cài fzf, mình có một hàm nhỏ để chọn man page nhanh và mở luôn:

function manpick() {  (( $# == 0 )) && return  apropos --section 1 "$@" | fzf | awk '{print $1}' | xargs man}

Thêm hàm này vào ~/.bashrc và chạy source ~/.bashrc, sau đó gõ:

manpick archive

để thấy các lệnh liên quan tới nén/giải nén, rồi chọn mở man page bạn cần. apropos thường đã có sẵn trên hầu hết bản distro; nếu thiếu, cài gói man-db theo distro của bạn.

Kết luận

Những công cụ nhỏ nhưng thiết thực như tldr, cheat.sh và apropos sẽ rút ngắn đường học terminal Linux của bạn. tldr cho ví dụ nhanh, cheat.sh cho câu trả lời chi tiết và scriptable, còn apropos giúp bạn tìm đúng lệnh khi chỉ biết mục tiêu. Mình khuyên bạn nên dùng kết hợp cả ba: bắt đầu với tldr để nắm ý chính, dùng cheat.sh khi cần chi tiết hơn, và apropos khi không biết tên lệnh. Bạn đã thử công cụ nào trong số này chưa? Hãy chia sẻ trải nghiệm hoặc mẹo của bạn ở phần bình luận — rất muốn biết chiến thuật của cộng đồng!

Tài liệu tham khảo:

• //tldr.sh
• //cheat.sh
• man pages (man, apropos)